De gemeente Amsterdam neemt deel aan een aantal grootschalige innovatieve projecten die er mede op gericht zijn passagiers over de Amsterdamse grachten te gaan vervoeren. Deze op zichzelf lovenswaardige initiatieven wringen echter met het vaarbeleid van de gemeente Amsterdam. In het bijzonder met de herverdeling van exploitatievergunningen, de welstandseisen voor de bestaande rederijen, de gemeentelijke belastingen en het (falend) handhavingsbeleid.
Drie mede op passagiersvervoer gerichte projecten
Onlangs verscheen er goed nieuws voor het klimaat. Op de website ‘Alles over waterstof’ viel te lezen: “Binnenkort presenteert Port of Amsterdam het ontwerp van een nieuw schip van bijna 20 meter lang dat compleet emissie loos vaart en circulair gebouwd is“. Dat is bovendien goed nieuws voor lokale milieu van Amsterdam: “Port of Amsterdam gaat het schip exploiteren in zowel stedelijke gebieden (de Amsterdamse grachten) alsook in het zeehavengebied tussen Amsterdam en IJmuiden“. De bij het bericht getoonde afbeelding maakt duidelijk dat het om een passagiersvaartuig gaat. Op de site van de TU-Delft, technologisch partner van het project, wordt de beoogde inzet van het schip toegelicht: “Het directievaartuig is een representatief schip dat wordt ingezet om potentiële klanten of hoogwaardigheidsbekleders de haven en de stad te laten zien“. Het eerste passagiersvaartuig mede mogelijk gemaakt door de gemeente Amsterdam op de Amsterdamse grachten?
Het zou de eerste kunnen zijn, maar het lijkt erop dat het niet de laatste is. Op de website van Amsterdam Logistics Cityhub is gepubliceerd dat Port of Amsterdam en de gemeente Amsterdam als geheel betrokken zijn bij de ontwikkeling van elektrisch aangedreven Canal Cruisers’: “Deze emissievrije en elektrisch aangedreven Canal Cruisers zijn in lengte, breedte én hoogte geoptimaliseerd voor het grachtennetwerk en kunnen worden ingezet voor het vervoer van goederen, maar ook personen. Goederen en personen gaan vanaf de cityhub over het water de stad in en op de terugweg gaan retourgoederen en zelfs afval de stad weer uit“. De Canal Cruisers zien er zo uit. Een interessante combinatie tussen goederen- en personenvervoer.
De Amsterdamse gemeente gaat nog verder met het investeren in innovaties op het gebied van passagiersvervoer over de grachten. Op de website van het prestigieuze ‘Massachusetts Institute of Technology’ (MIT) viel deze week te lezen over het project ‘Roboat’: “In developing the world’s first fleet of autonomous floating vessels for the city of Amsterdam, Roboat investigates the potential of self-driving technology to change our cities and their waterways. Roboat is a new kind of on-demand infrastructure: autonomous platforms will combine together to form floating bridges and stages, collect waste, deliver goods, and transport people […]“. Ook op de website van het AMS-Institute wordt ondubbelzinnig toegelicht dat de ontwikkeling mede gericht is op het vervoeren van personen over de Amsterdamse grachten: “The vessel consists of a hull, that forms the technical basis of the boat, designed with different top-decks that can be applied for multiple use cases: transportation of people […]” en even verderop: “The top-deck that enables Roboat to transport people has a capacity for five people“. In deze video wordt zichtbaar hoe dit eruit ziet. De Roboat klinkt futuristisch maar in het Parool van 19 november 2020 valt over het Robot-project te lezen: “Binnenkort vaart er een zelfsturende boot over de Amsterdamse grachten die goederen of personen vervoert, afval ophaalt of dient als drijvend platform en brug“.
Amsterdamse rederijen buitenspel
De gemeente Amsterdam participeert dus in ten minste drie grootschalige innovatieve projecten die mede gericht zijn op het vervoeren van personen over de Amsterdamse grachten. Bij deze projecten wordt samengewerkt met: ParkBee, Dockr, MIT, TU-Delft, H2Fuel Systems, Stichting SCO, H2Ships, Amsterdam Logistics CityHub, AMS Institute, Waternet en de Universiteit Wageningen. Dat is een scala aan samenwerkingspartners met één hele grote afwezige: De Amsterdamse branche voor passagiersvervoer over water. De volledige sector was niet geïnformeerd, laat staan betrokken bij deze projecten.
Terwijl de gemeente Amsterdam meewerkt aan nieuwe vaartuigen (mede) bedoeld voor passagiersvervoer over de grachten – die met de huidige passagiersvervoerders de concurrentie aan moeten binden – heeft zij voor de bestaande rederijen de Nota Varen Deel 1 geïntroduceerd. Beleid dat bedrijfscontinuïteit van alle op de grachten opererende rederijen permanent op het spel zet (en ondanks de coronacrisis coûte que coûte wordt doorzet) omdat zij elke 2 jaar opnieuw van een loting(!) afhankelijk zijn of hun boten in de vaart mogen blijven. Het laat zich raden wat een dergelijk onzeker toekomstperspectief doet met de investeringsbereidheid en innovatiekracht van een branche.
Daar komt bij dat ondanks jarenlang aandringen de gemeente Amsterdam het illegaal passagiersvervoer niet effectief aanpakt, ze de branche verplicht om te verduurzamen in een tempo dat op de wal ondenkbaar is, de belastingen (VMR) in het coronajaar 2020 met 131% verhoogt en een vuistdik welstandsbeleid oplegt. Opvallend is dat de boten van de projecten waar de gemeente Amsterdam aan deelneemt (de waterstofboot, de Canal Cruisers en de Roboat) in de verste verte niet voldoen eisen zoals neergelegd in het welstandsbeleid. Feitelijk ontneemt de gemeente Amsterdam eerst een hele sector alle voorwaarden die nodig zijn voor een gezond investeringsklimaat om vervolgens zelf volop te gaan participeren in kostbare innoverende projecten die met de goeddeels uitgeschakelde sector moeten gaan concurreren. Nota bene innovaties die heel goed vanuit de sector zelf kunnen komen of waarbij de sector zelf een rol kan spelen.
De waarom-vragen
Dit alles roept de vraag op waarom de gemeente Amsterdam ervoor kiest niet de samenwerking te zoeken. Het roept de vraag op waarom de gemeente participeert in projecten die de concurrentie met de bestaande marktpartijen aan moet gaan. Het roept ook de vraag op hoe zich dit verhoudt tot het feit dat de gemeente Amsterdam verantwoordelijk is voor het op onafhankelijke wijze verdelen van de exploitatievergunningen die nodig zijn om passagiers over de grachten te mogen vervoeren. Het roept de vraag op waarom de gepresenteerde vaartuigen niet aan de welstandseisen voldoen. Het roept de vraag op waarom deze vaartuigen zowel goederen als passagiers mogen vervoeren terwijl deze hybride functie voor bestaande marktpartijen niet is toegestaan. Het roept de vraag op:
Is het niet tijd voor een vrije markt?